ΑΕΙ: σόι πάει το βασίλειο

Μεγάλες σχολές, όπως η Ιατρική και η Νομική Αθηνών, αποδεικνύονται φέουδα ολίγων δεκάδων υψηλόβαθμων καθηγητών, ενώ άλλες μικρότερες είναι απλώς... οικογενειακές σχολές. Η Ιατρική είναι το απόλυτο παράδειγμα. Σε μια σχολή με περίπου 100 καθηγητές α' βαθμίδας, καταγράφηκαν 18 μέλη ΔΕΠ (Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού) όλων των επιπέδων (λέκτορες, επίκουροι, αναπληρωτές), που είναι τέκνα νυν και τέως καθηγητών στο ίδιο ίδρυμα, πλην ενός του οποίους ο πατέρας είναι καθηγητής στο ΑΠΘ. Ωστόσο, διπλάσιοι υπολογίζονται οι λοιποί συγγενείς, ανίψια, γαμπροί, νύφες, πρώην και νυν σύζυγοι που συγκροτούν το ευρύτερο συγγενικό περιβάλλον, το οποίο, όμως, απουσιάζει από τις λίστες που προορίζονται για το υπουργείο Παιδείας. Σύμφωνα με πληροφορίες, το ερώτημα που τέθηκε και απαντήθηκε αφορά τα «μέλη ΔΕΠ που είναι τέκνα διδασκόντων στα ΑΕΙ». Ολοι οι άλλοι έμειναν απ' έξω.

Οι διάδοχοι
Σήμερα, η «Ε» δημοσιεύει τις πρώτες λίστες οικογενειοκρατίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που καταρτίζουν οι κοσμήτορες και πρόεδροι των τμημάτων. Χωρίς ονόματα, με κριτήριο μόνο τη συγγένεια α' βαθμού και αποκλειστικά τα τέκνα των γονέων διδασκόντων. Αποτέλεσμα; Από τους περίπου 1.700 που διδάσκουν στο ίδρυμα, 40 εμφανίζονται ως τέκνα νυν και τέως καθηγητών και αναπληρωτών καθηγητών ΑΕΙ ενώ «απουσιάζουν» όλες οι άλλες συγγένειες.

Μετά την πρωταθλήτρια Ιατρική, που κατέχει με διαφορά την πρώτη θέση, ακολουθεί η Νομική. Σ' αυτήν πέντε μόνο φερέλπιδες λέκτορες εμφανίζονται ως κληρονόμοι καριέρας, αλλά εκτιμάται ότι είναι πολύ περισσότεροι όσοι συμπληρώνουν το ευρύτερο δίκτυο συγγενικών και άλλων στενών σχέσεων.

Στη σχολή της Κοινωνικής Θεολογίας, που τα τελευταία χρόνια αποτελεί ανέκδοτο νεποτισμού στους κόλπους της πανεπιστημιακής κοινότητας, η λίστα περιλαμβάνει τρία μέλη ΔΕΠ-τέκνα καθηγητών ενώ είναι γνωστό τοις πάσι ότι μια μόνο οικογένεια σ' αυτό το τμήμα είναι αρκετά πολυπληθέστερη, χώρια οι εξ αγχιστείας και οι συγγενείς των εξ αγχιστείας συγγενών που, επίσης, απολαμβάνουν προνόμια διδασκαλίας και καριέρας στο κορυφαίο ίδρυμα της χώρας.

Η απόπειρα καταγραφής από την «Ε» του ευρύτερου δικτύου συγγενειών μόνο σε μια σχολή, στην Ιατρική, βρήκε τουλάχιστον 20 περιπτώσεις οικογενειών που συνδέονται, η καθεμιά εξ αυτών, με έναν, δύο έως και τρεις διορισμούς. Χώρια τα λίγα, πλην ενδεικτικά, φαινόμενα πολλαπλής και ακραίας ευνοιοκρατίας που καταγγέλλονται κατά καιρούς αλλά ποτέ δεν διαλευκάνθηκαν. Χώρια, φυσικά, τα ακόμη μεγαλύτερα αλλά «αφανή» πελατειακά δίκτυα που απεικονίζουν απόλυτα τον αραχνώδη ιστό που υφαίνει ο νεποτισμός εδώ και χρόνια πάνω από ζωτικά σημεία των ελληνικών ΑΕΙ.

«Το 50% των καθηγητών στην Ιατρική φροντίζουν οι ίδιοι για τη διαδοχή τους», λένε χαρακτηριστικά όσοι έχουν καλή γνώση της κατάστασης. Καθηγητές (νυν και τέως) και αναπληρωτές έχουν παιδιά κι ανίψια (ένα, δύο, τρία) ήδη διορισμένα στη σχολή ή και στο τμήμα τους. Αλλοι συμβαίνει να έχουν όλη ή σχεδόν όλη την οικογένεια κοντά τους, συμπεριλαμβανομένων των συζύγων των παιδιών τους, οι οποίοι σε ορισμένες περιπτώσεις τυγχάνει να είναι και τέκνα άλλων καθηγητών.

Εντονα έχουν επικριθεί υποθέσεις ζευγαριών, που χωρίς να έχουν την ίδια ειδικότητα βρίσκονται στο ίδιο τμήμα. Χαρακτηριστική η περίπτωση συζύγου μετεγγραφομένης από το ΑΠΘ στο Αθηνών, αρχικά σε τμήμα άσχετο της ειδικότητάς της και ακολούθως στο τμήμα του συζύγου της, επίσης άσχετο με τους τίτλους της. Αλλες πάλι οικογένειες εντυπωσιάζουν μόνο με το μέγεθός τους. Ο (τέως) καθηγητής πατέρας-πατριάρχης έχει τρία παιδιά. Ο γιος, η μια κόρη, ο άνδρας της καθώς και ο άνδρας της άλλης κόρης απασχολούνται, επίσης, στην Ιατρική. Το ίδιο η νυν και η πρώην σύζυγος του (τέως) καθηγητή. Σύνολο έξι.

Η συγγένεια

«Παρά το βαθμό συγγένειας πολλοί αναδεικνύονται ως εξαιρετικοί επιστήμονες» τονίζουν ακόμα και όσοι καταγγέλλουν τα φαινόμενα νεποτισμού στα πανεπιστήμια. Πράγματι, έτσι είναι. Η συγγένεια, όπως δεν μπορεί να είναι μοναδικό κριτήριο ανάδειξης επιστημόνων, έτσι δεν μπορεί να είναι και στοιχείο καταδίκης και απόρριψής τους. Ωστόσο, το στοιχείο ηθικής τάξεως που εγείρεται εκ των πραγμάτων αποτελεί κοινό τόπο των αντιδράσεων. Συνδέεται άμεσα με τα παράλληλα φαινόμενα αναξιοκρατίας και ευνοιοκρατίας, «πυλώνες» των συστημάτων διαφθοράς σε κρίσιμους τομείς μιας Πολιτείας.

Μέσα σ' ένα χρόνο, από τον Οκτώβριο του 2009, σύμφωνα με τα όσα είπε ο υφυπουργός Γιάννης Πανάρετος στη Βουλή (απαντώντας σε ερώτηση του βουλευτή του ΛΑΟΣ Κ. Αϊβαλιώτη), έχουν ανασταλεί 100 περιπτώσεις εξέλιξης πανεπιστημιακών, ενώ άλλες 15 έχουν ήδη ακυρωθεί ως παράτυπες. Μένει να φανεί πόσο μακριά θα φτάσει η τρέχουσα έρευνα από το υπουργείο Παιδείας.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ